40 năm trước, vĩnh biệt Bác Hồ, chúng ta thề suốt đời học tập đạo đức, tác phong của Người; bồi dưỡng phẩm chất cách mạng, không sợ gian khổ, không sợ hy sinh, rèn luyện mình thành những chiến sĩ trung thành với Đảng, với dân, xứng đáng là đồng chí, là học trò của Hồ Chủ tịch.

Thực hiện lời dặn của Bác "Việc cần làm đầu tiên là chỉnh đốn Đảng", Đảng ta đã có nhiều chỉ thị, nghị quyết, nhiều chủ trương, kế hoạch. Trong đó, đặc biệt là kỷ niệm 30 năm thực hiện di chúc của Bác, Đảng đã phát động cuộc vận động "Học tập, noi gương Hồ Chí Minh, tiến hành chỉnh đốn Đảng".

Cuộc vận động tiến hành từ 19/5/1999 đến 19/5/2001, nhằm cứu vãn tình hình đã rất nghiêm trọng bởi Quyết định 240 chống tham nhũng của Hội đồng Bộ trưởng năm 1990; Nghị quyết chống tham nhũng, lãng phí năm 1993 của Quốc hội;  Pháp lệnh chống tham nhũng, lãng phí năm 1997 đều bị vô hiệu hóa.

Đến năm 2003, tham nhũng, lãng phí trầm trọng hơn hẳn trước, hành dân, ức hiếp dân không giảm. Và đến bây giờ thì nó đã trở thành giặc nội xâm, giặc quốc nạn, giặc trong lòng.

Thật thà tự phê bình và phê bình, xem xét lại một cách thật nghiêm chỉnh lời hứa với Bác, thì thấy rằng ta chưa làm trọn. Bởi vì trong bước đi lên 40 năm qua, có một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có cả cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lý cấp cao có, cấp thấp có đã vi phạm đạo đức cách mạng. Như Đại hội X của Đảng đã cảnh báo: Sự suy thoái về đạo đức lối sống dẫn đến tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí, nhũng nhiễu dân ở một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên diễn ra rất nghiêm trọng có xu hướng tăng về cả số lượng lẫn phạm vi. 

Bệnh cơ hội, chủ nghĩa cá nhân ngày càng tăng - đó là chạy chức, chạy quyền, chạy chỗ, chạy lợi, chạy tội, chạy bằng cấp, kể cả chạy tước để được đề bạt. Bệnh nói nhiều làm ít hay nói nhưng không làm vẫn xảy ra ở không ít cán bộ, đảng viên.

Bệnh quan liêu, xa dân, thích nghe thành tích, ngại nghe sự thật, cấp dưới phê bình cấp trên cũng không nghe, không xét, có khi còn bị trù.

Nhiều trường hợp đề ra chủ trương, chính sách không phù hợp, người dân không đồng tình. Nhận xét cán bộ chung chung, thậm chí sai lệch tới mức vô trách nhiệm. Nạn tham nhũng chính là sự diễn biến hòa bình... 

Đất nước Việt Nam bao đời nghèo đói thiếu ăn, dân thiếu gạo nên lúc sinh thời Bác bảo - chiều thứ 7 hàng tuần để Bác ăn cháo - dân, cán bộ, ăn cơm độn ngô, khoai, sắn bao nhiêu phần trăm thì cũng để Bác ăn độn bấy nhiêu phần trăm giống như cán bộ, như dân.

Trước lúc đi xa, Bác dặn: "Nay ta đã hoàn toàn thắng lợi, tôi có ý kiến miễn thuế nông nghiệp 1 năm cho các hợp tác xã nông nghiệp để cho đồng bào hỉ hả, mát dạ, mát lòng thêm niềm phấn khởi, đẩy mạnh sản xuất". Nhờ ơn đức đó của Bác mà giờ đây Việt Nam đã là nước xuất khẩu gạo đứng hàng thứ 2 thế giới.

Sinh thời, Bác thường dùng quạt lá cọ, quạt giấy mà ít khi dùng quạt điện. Bác nói: Bác làm vậy để dành điện phục vụ sản xuất, phục vụ đời sống sinh hoạt của dân. Nhờ sự chăm lo đó mà cho đến nay, đất nước Việt Nam đã có đường dây 500kw, với hàng chục nhà máy điện thắp sáng khắp các miền quê.

Con đường Trường Sơn xưa trăm núi, ngàn khe hiểm trở nay đã là con đường bằng phẳng, huyết mạch của đất nước, con đường làm giàu của đất Việt được mang tên Bác kính yêu.

Đất nước Việt Nam đã vươn ra tầm thế giới, là thành viên của Liên hợp quốc, thành viên của hòa bình, hợp tác, phát triển khu vực ASEAN.

Kỷ niệm 40 năm thực hiện di chúc của Bác là cơ hội tốt để mỗi người chúng ta thật thà tự phê bình và phê bình, xem xét lại một cách nghiêm chỉnh, thấy rõ những sai lầm để sửa chữa, thấy rõ những ưu điểm để phát huy thêm.

Từ đó, tất cả mọi người đem lòng đoàn kết giúp nhau cùng tiến bộ, "vứt bỏ cái balô chủ nghĩa cá nhân" để xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn minh như Bác Hồ vẫn từng mong và ngày nay Đảng đang trăn trở phấn đấu thực hiện.

• TS Trần Viết Hoàn (Nguyên Giám đốc Khu di tích Phủ Chủ tịch)