Dó trầm lên ngôi

   Nhắc đến xã Phúc Trạch người ta thường nghĩ ngay tới loại bưởi thơm ngon nức tiếng. Một thời, bưởi là cây trồng chủ đạo, cây “xóa đói giảm nghèo” của vùng đất này. Thế nhưng cách đây khoảng trên dưới hai mươi năm, do cây bưởi bị già cỗi, thoái hóa nên người dân Phúc Trạch chuyển sang trồng cây dó lấy trầm.

   Bà Thái Thị Bé, xóm 7, xã Phúc Trạch so sánh: “Trồng bưởi rất kì công, từ khâu chọn giống, chăm sóc, thụ phấn, thế nhưng gặp năm nào thời tiết không thuận lợi là mất trắng. Cây dó trầm thì khác, từ trồng đến chăm sóc đều rất đơn giản, không phải lo mất mùa.

   Khi cây dó trầm được 7 - 8 năm tuổi, thương lái đã vào tận nhà làm hợp đồng, đặt cọc tiền, khoan cấy trầm nhân tạo rồi gửi lại đó. Chủ vườn chỉ cần bảo vệ và ngồi chờ đếm tiền, đến kỳ khai thác họ vào lấy cả thân, rễ, lá chở đi”.

Một góc vườn dó trầm của bà Thái Thị Bé, xóm 7, xã Phúc Trạch

   Cây dó trầm từ 20 - 30 năm tuổi, có trầm nhiều, thương lái trả tới cả trăm triệu đồng/cây. Tuy nhiên, không phải xã nào của huyện Hương Khê cũng có sự ưu đãi đó của thiên nhiên. Không hiểu sao chỉ trồng trên đất của xã Phúc Trạch thì cây dó mới cho trầm tự nhiên. Nhiều địa phương khác cũng đã trồng nhưng hiện bán không ai mua vì không có trầm.

   Nằm cuối con đường liên xã, theo chỉ dẫn của bà Bé, chúng tôi tìm đến một tỷ phú trầm là ông Nguyễn Trung Trực, Chủ nhiệm HTX trầm hương Phúc Trạch.

   Ông Trực cho biết, thập kỷ 80 của thế kỷ trước ông cùng đám bạn trong làng theo chân các tay thợ tìm trầm người Huế và Quảng Nam vào đại ngàn Trường Sơn tìm vận may từ trầm. Thời đó, đám thợ tìm trầm đã may mắn tìm được khối trầm trong ruột một cây dó giữa rừng đã bị gãy đổ mục nát. Hóa ra trầm chính là thứ tinh dầu đặc biệt được cây dó tiết ra.

   Ông bỗng giật mình khi biết loại cây này có khá nhiều tại xã Phúc Trạch. Từ đó, ông nảy sinh ý nghĩ và về nhà tìm hạt ươm trồng thử nghiệm ở vườn nhà. Đến nay, diện tích trồng dó trầm của gia đình ông đã có gần 1 ha, khoảng hơn 1.800 cây, với nhiều độ tuổi khác nhau. Trong đó, 10 cây từ 20 - 30 năm, 50 cây từ 10 - 20 năm, số còn lại là dưới 10 năm tuổi.

   Theo ông Trực, giá bán cây dó hiện tùy thuộc vào độ tuổi của cây và chất lượng trầm có trong từng cây. Cây có tuổi trên 30 năm ít nhất cũng bán được hơn 100 triệu đồng, cây 8 - 10 năm tuổi trung bình 10 triệu đồng/cây... Năm 2014, gia đình ông thu được gần 1 tỷ đồng nhờ bán và chế tạo đồ mỹ nghệ từ cây dó.

Theo ông, trầm hương có 2 loại tự nhiên và nhân tạo, trầm tự nhiên có giá trị kinh tế cao hơn. Trầm tự nhiên có là do trong quá sinh trưởng cây dó bị một loại sâu đục thân “khoan lỗ” vào tạo ra các vết thương.

   Để tự vệ và làm lành vết thương, cây dó tiết ra một loại dầu đặc biệt để bịt các lỗ hổng do sâu tạo ra, dần dần tinh dầu đó tích tụ thành trầm.

   Vận dụng điều đó, khi trồng cây dó, người ta đã khoan lỗ vào thân cây, tạo “vết thương” và cho 1 loại hóa chất đặc biệt vào đó để tạo trầm. Trầm nhân tạo vì thế có giá thấp hơn trầm tự nhiên. Thế nhưng so với các loại cây trồng khác thì giá trị kinh tế của nó vẫn cao hơn hàng chục lần.

   Ngoài ra, ông Trực còn thu mua cây dó đến độ tuổi khai thác của người dân mang về chế tác thành các sản phẩm mỹ nghệ bán cho thương lái tại Đà Nẵng, Khánh Hòa, TP.HCM... để phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu.